Milli Məclisin buraxılması və ondan əvvəl də hakimiyyətdəki çoxsaylı kadr dəyişiklikləri bu gün Azərbaycan ictimaiyyətində xeyli suallar doğurur və hələlik, əksər rəsmilər, müxalif siyasətçilər və ekspertlər tərəfindən verilən izahat və şərhlərin baş verənlərin mahiyyətini tam açmadığını desəm, yəqin ki, yanılmaram. Nədən belə düşündüyümü izah etməyə çalışım: əvvəla, az qala bütün şərhlərdə ana xətt kimi Mehriban Əliyevanın prezident postuna gətirilməsinə hazırlıq getdiyi iddia olunur və eyni zamanda da onun haqqında nəinki ekspertlər, hətta müxalifət rəhbərləri də son dərəcə ehtiyatla danışırlar, sanki bu tip açıqlamalarda yeganə məqsəd bu fikri, yəni, Mehriban Əliyevanın prezident olacağını ictimai rəyə yeritməkdən ibarətdir. Bunun məqsədli və ya bilməyərəkdən edildiyini iddia eləməkdən uzağam, amma məntiq və siyasi mübarizənin fəlsəfəsi belə olduğu halda məhz onun - Mehriban Əlievanın tənqid hədəfinə çevrilməsini diqtə edir. Amma dediyim kimi, bunun tam əksini müşahidə edirik. İlham Əliyevin ünvanına səsləndirilən tənqidlərin artması və onların tonunun sərtləşməsi fonunda Mehriban Əliyevanın ünvanına tənqidin niyə olmaması təbii ki, açıq qalan suallardandır. Başqa bir sual da elə həmin açıqlamaların özündən doğur: doğrudanmı Mehriban Əliyevanın həyat yoldaşını əvəzləməsinə qərar verilib? Amma bu suala müsbət cavabın özü də daha çox suallar doğurur ki, onların da cavablandırılması baş verənlərin ümumi mənzərəsini az-çox tamamlaya bilərdi. Eyni zamanda bu da maraqlıdır ki, hətta hakimiyyətə qarşı barışmaz mövqedə olanlar da bir sıra hallarda Əliyevanın prezident postuna gəlişinin az qala müsbət hal olduğunu və bunun nəticəsində onların təbirincə desək, 50 ildir Azərbaycanı idarə edən klanın siyasi arenadan silinəcəyini iddia edirlər. Başqa sözlə, əliyevlər klanını paşayevlər klanının əvəz edəcəyi deyilir və bunu az qala müsbət hal kimi təqdim edirlər. Deyək ki, həqiqətən belədir (hərçənd mən klanlararası mübarizə olmasına daim skeptik yanaşmışam, amma bu haqda bir qədər sonra), o zaman bir klanın digərini (klanı) əvəzləməsində müsbət nə ola bilər? Digərləri iddia edir ki, Mehriban Əliyevanın prezidentliyi üçün bazanın hazırlanması prosesində "köhnə qvardiya" sıradan çıxarılır və gənc nəslin nümayəndələrilə əvəzlənir ki, bu da birmənalı olaraq müsbət haldır. Amma bu halda da bir şey nəzərdən qaçırılır ki, bu, kəmiyyət (yaş) dəyişikliyidir, keyfiyyət (mahiyyət) yox və son nəticədə hakimiyyətin nə siyasətini, nə də onun özünün məzmununu dəyişmir. Bunu görmək üçün də artıq bir neçə il əvvəl təyin olunmuş nazirlərin və digər yüksək dövlət rəsmilərinin fəaliyyətini nəzərdən kemçirmək kifayət edər.
Amma hətta bu halda da necə deyərlər, "açar sual" cavabsız qalır: İlham Əliyevi Mehriban Əliyeva ilə əvəzləmək zərurəti nədən və hardan qaynaqlanır? İlham Əliyev özünün 4-cü prezidentlik müddətini cəmi ilyarım əvvəl rəsmiləşdirib və bu dəfə artıq daha uzun müddətə. Düzdür, burda da müxtəlif versiyalar və ehtimallar irəli sürülsə də (məsələn, İlham Əliyevin səhhət probleminin olması, Avropada və xüsusilə də, Maltada ifşa olunan korrupsiya və digər cinayət əməlləri və s.), onların heç biri hələlik əsaslı faktlara öz söykənmir. Nəhayət, belə bir əvəzləmə həqiqətən olacaqsa, onun səbəbi kimi nə göstəriləcək və burda hansı hüquqi mexanizmlərdən istifadə olunacaq? Daha bir sual budur ki, ölkənin iqtisadi durumun durmadan pisləşdiyi, sosial qütbləşmənin kəskin şəkildə dərinləşdiyi və ölkə ətrafında geosiyasi mübarizənin kəskinləşdiyi bir dövrdə belə dəyişikliyi həyata keçirmək nə dərəcədə rasionaldır və hansı fəsadlara səbəb ola bilər? Axı Azərbaycanın yerləşdiyi onsuz da yetərincə mürəkkəb coğrafiyada bolgəyə təsiri olan güclər arasındakı ziddiyyətli münasibətlər və potensial konfliktlər bu gün əvvəlki dövrlərdən daha qabarıq görünür ki, bu da öz-özlüyündə belə bir keçid üçün riskləri daha da artıra bilər.
Amma qayıdaq klan məsələsinə. Fikrimcə Azərbaycanda bir klan olub, bir klan var və ziddiyyətlər də onun daxilindəki müxtəlif qruplar arasındadır və bunlar antaqonist ziddiyyətlər deyil. Başqa sözlərlə, hakimiyyətdaxili qruplar arasındakı fikir ayrılığı nə ideoloji zəmində, nə də ölkənin gələciyilə bağlı baxışlar arasında deyil, banal resurs (pul) bölgüsü ətrafında gedən sönük çəkişmələrdir. Klan isə, dediyim kimi, birdir və onun üzvlərinin də maraqları tam üst-üstə düşür: daha çox sərvət əldə etmək üçün mümkün qədər çox hakimiyyətdə qalmaq və hakimiyyətdə qalmaq üçün mümkün qədər çox sərvət əldə etmək. Bir-birini tamamlayan bu, iki hədəfin də siyasətə heç bir aidiyyatı yoxdur. Bunu oğurluq, talançılıq, soyğunçuluq və s. adlandırmaq daha dəqiq olardı.
(Davamı var)
No comments:
Post a Comment