Ədəbi vandalizm

Əslində, yazıçıların, bəstəkarların, memarların və digər yaradıcı insanların ictimai mövqeyinə çox nadir hallarda diqqət yetirirəm, çünki mənə görə onların işi tarixdə və yaddaşlarda öz əsərlərilə iz buraxmaq, millətin bir neçə nəslinin maariflənməsinə xidmət etməkdir. Amma hərdən elə hadisələr baş verir ki, susmağın özü həmin maarifləndirməyə qarşı olur, formalaşmaqda olan gənc nəsillərin bir növ çaşqınlığına şərait yaradır. Gənc nəsil demişkən, bu gün gənc azərbaycanlılar daha çox Avropa, Rusiya və Türkiyə yazarlarını mütaliə edir, yerlilərdən isə daha çox gənc yazarları izləyir. Bu da təbiidir, çünki problemlər və ümidsizlik içində boğulan gənclik ədəbiyyatda, sənətdə öz çabalarına dəstək, onların haraylarına həmrəylik, problemlərinə üsyan görmək istəyir. Bu - gənclikdir və o, həmişə belə olub, belə də olacaq. Amma həmin gənclik müasir Azərbaycan ədəbiyyatında, sənətində öz səsinə səs görmək əvəzinə onların haqqını yeyənlərə mədhiyyələrlə, təriflərlə üzləşəndə təbii ki, diksinir, iyrənir və belə ədəbiyyata da, onun yaradıcılarına da arxa çevirir. Bəla bununla da bitmir. Gənclik özünə məxsus olan, daha doğrusu, məxsus olmalı olan hər şeydən və ən əsası da ölkəsindən, mədəniyyətindən, xalqından üz döndərir. Bəli, bu, bizim hal-hazırda müşahidə etdiyimiz vəziyyətdir və həmin vəziyyətə görə də yaşlı nəslin nümayəndələri olaraq hamımız məsuliyyət daşıyırıq. Bugünkü dövlətə ümidsizliyin, gələcəyə inamsızlığın səbəbkarı mənim yaşda və məndə bir qədər yaşlı, bir qədər də gənc nəslin nümayəndələri olmaqla hamımızıq. Bu mənada bizim hamımız gələcək nəsillərə borclu qalmışıq və bir çoxumuz da həmin borc belimizdə bu dünyadan köç edəcəyik. Ona görə borclu qalmışıq ki, bizim gənclik illərimizdə başqa ədəbiyyat, başqa sənət vardı, bizimsə özümüzdən sonrakı nəsillərə eyni dəyərləri ötürmək kimi borcumuz. Amma bu borcun daha ağır hissəsi dediyim kimi, yaradıcı insanların üzərindədir. Məsələn, mən gənc olanda yazıçı Anarın əsərlərini oxuyurdum və etiraf edim ki, Anar mənim ən sevimli yazıçılarımdan idi. Amma gənc nəsil bunu edə bilməz, çünki Anar indi "Dədə Qorqud" əvəzinə dövlət rəhbərinə mədhiyyə, "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" əvəzinə isə icra başçısının müavininə dəstək məktubu yazır, onun rəhbəri olduğu Azərbaycan Yazıçılar Birliyi isə bütövlükdə antixalq və hətta antiədəbiyyat mahiyyətli bir quruma çevrilib. Başqa sözlərlə, bu qurumun rəhbərləri mediadakı çıxışları, cəmiyyəti narahat edən məsələlərə bağlı açıqlamaları (həm də susmaları), ölkənin problemləri ilə bağlı münasibətlərilə ədəbiyyatda mürtəce bir cərəyanın təmsilçilərinə çevriliblər. Kimliyindən və əməlindən asılı olmayaraq, kimsənin ünvanına ağır sözlər işlədilməsini heç zaman alqışlamamışam, amma eyni zamanda, hər bir əməlin də öz adı var. Belələrinin əməlinin adı da ədəbi vandalizmdir, çünki onların yazıçı, yaradıcı olaraq cəmiyyətə təqdim etdikləri mövqe, daha doğrusu, mövqesizlik həmin cəmiyyətin üzərində dayandığı dəyərlər sistemini sarsıdır, təhqir edir və son nəticədə dağıdır. Bunun da adı vandalizmdir. Yoxsa yazıçı Anar Səbail RİH başçısının birinci müavini Xalidə Bayramovanın müdafiəsinə niyə qalxsın ki? Daha dəqiq desək, cinayət törətməkdə şübhəli bilinən və bu səbəbdən də barəsində cinayət işi başladılmış həmin o xanımın. Özü də o Xalidə Bayramovanın ki, haqqında qaldırılmış cinayət işi azyaşlı günahsız körpənin intiharı ilə bağlıdır. "Dədə Qorqud"dan Xalidə Bayramova səviyyəsinə enmək məgər ədəbi vandalizm deyilmi?
Əlbəttə, indi yaşlı nəslin nümayəndələri məni qınayacaqlar ki, məgər 1989-cu ildə millət Qarabağ deyib hayqıranda Anarın Azərbaycanın kommunist rəhbəri Ə. Vəzirovdan mənzil istəməsini xatırlamırammı? Xatırlayıram əlbəttə, ata və oğul əliyevlərdən əldə etdiklərini də yaxşı xatırlayıram, ölkədə baş verən qanunsuzluqlara susaraq, ondan münasibət istəyən mediaya qəzəblənməsini də xatırlayıram, amma yenə də içimdə bir ümid qığılcımı vardı ki, bəlkə hələ hər şey dəyişəcək. Dəyişdi də, amma miqyas dəyişdi: əvvəl Heydər Əliyevə, İlham Əliyevə mədhiyyə deyən ağsaqqal yazıçı bu kəlmələri yazacaq qədər kiçildi: "Şübhəsiz obyektiv istintaq bu faciədə kimin nə dərəcədə təqsirkar olduğunu aşkarlayacaq, amma hələ istintaq tamamlanmamış kimisə «niyə ora gəldi, nə üçün gəldi, saat neçədə, hansı dəqiqədə hadisəyə müdaxilə etdi» üstündə suçlamaq, məncə, ədalətsizlikdir. Konkret olaraq yaxşı tanıdığım Xalidə xanım Bayramovaya qarşı yönəlmiş ittihamları nəzərdə tuturam. Yazıçılar Birliyi Səbail rayonun ərazisində yerləşir və bu rayonun İcra başçısının birinci müavini Xalidə xanım uzun illər boyu təşkilatımıza xeyirxah münasibət bəsləyir, tədbirlərimizdə iştirak edir, yazıçıların ona aid olan bütün məsələlərini həll etməkçün əlindən gələni əsirgəmir. Əsas vəzifəsindən başqa yeniyetmələr və uşaqlarla iş üzrə rayon komissiyasının sədri kimi, Xalidə xanımın bu məsələyə necə sədaqətlə və məsuliyyətlə yanaşmasını bilirəm."  Özü də nə qədər kiçilmək lazımdır ki, "xeyirxah" münasibətinə görə hansısa İH başçısı müavininin müdafiəsinə qalxasan, amma həyatında bir dəfə də olsun nə siyasi məhbuslara, nə Vətən Müharibəsi əlillərinə, nə də sadəcə adi azərbaycanlılara qarşı törədilən haqsızlıqlara bircə dəfə də səsini çıxarmayasan. Mənəvi çərçivələri, cəmiyyət qarşısında məsuliyyət hissini nə qədər silməlisən, itirməlisən ki, körpə bir qızcığazın intihar etməsinə bütün ölkənin kükrədiyi vaxt susub, sonra onun ölüm ayağında olduğu vəziyyətində hansısa motivlərlə məktəb direktorunun müdafiəsinə çəkiliş aparan, fakt toplayan xanım adına ləkə olan bir məxluqu müdafiə edəsən?
Bir də bir incə məqam var. Anar yaşda olanda istənilən insanı adətən tarixdə, yaddaşlarda necə qalacağı narahat edir və bu mənada onun özündən əvvəlki nəsil bir sıra yazıçıların, şairlərin, sənətkarların acınacaqlı aqibəti haqda çox ətraflı məlumatı olmalıdır. Bu gün haqlı olaraq unudulmuş, xatırlandıqda isə yalnız lənətlənən həmin satqın, xain, donosbaz yazarlar haqda kimin də olmasa, Anarın məlumatı yetərincədir...
Amma hətta bu halda da ədalət naminə onu da etiraf edək ki, onlar bəşəriyyət tarixinin ən qanlı, ən qəddar rejimlərindən olmuş Stalin diktaturası qarşısında əyilib, sınıb satqına çevrilmişdilər. Daha İHB-nın müavininə dəstək məktubu yazacaq qədər enməmişdilər.

P.S.: Yadınızdadırsa, Elinanın ölüm ayağında olduğu vaxt onu soyuqqanlı şəkildə sorğulayaraq telefona çəkən və sonra da həmin videonu yayan qadının məhz Xalidə Bayramova olmasını müğənni Röya açıqlamışdı. Ona görə də desəm ki, bu gün azərbaycanlılar müğənni Röyanı yazıçı Anardan daha yaxşı tanıyır və ona daha çox hörmət edir, yəqin ki, yanılmaram. Bu da təbiidir, çünki özünə münasibəti hər kəs öz əməli ilə qazanır.
    

Yolunu azmış oğulun dönüşü yoxsa tutuquşu Keşa yenidən qayıdır?

Yazı üçün bu adı təsadüfən seçməmişəm. Rembrandtın məşhur pritça əsasında yaratdığı və dünya incəsənətinin nadir nümunələrindən sayılan şedevr əsərində (əslində) sətiraltı dini məzmunlu pritçanın sonunda yolunu azmış oğulun ailəsinə (bir qədər interpretasiya edərək desək, haqq yoluna) dönüşü təsvir olunub. Bəli, məhz pritçanın sonunda və bunu xüsusilə vurğulamaq istəyirəm, çünki elə yazacağım da illərdir azərbaycanlılara sırınan psevdopritçanın sonudur. Əsl pritçadan fərqli olaraq, qəmgin və məyusedici sonu.
Öncə bir haşiyə çıxım: bu yazını təxminən 2 ay əvvəl - Rüstəm İbrahimbəyov uzunmüddətli fasilədən sonra Bakıya gələndə yazmışdım, yazı üçün materialları isə daha çoxdan toplamışdım. Amma elə oldu ki, yazını paylaşmaq ərəfəsindən Milli Şuranın mitinqi təyin olundu və düşündüm ki, zamanı deyil. Sadəcə həmin mitinqə qarşı primitiv və çirkli təbliğat aparanlarla bir sıraya qoyulmaq istəmədim, çünki məni öz yerim daha çox qane edir. Amma Rüstəm İbrahimbəyovun Rusiyanın "Дождь" telekanalına aprelin 10-da verdiyi müsahibə yazını yenidən aktuallaşdırdı. Xüsusilə də onun müxalifət, Milli Şura və İlham Əliyevlə münasibətləri haqda dedikləri. Rüstəm müəllim deyir ki, onun İlham Əliyevlə heç vaxt heç bir problemi olmayıb və ümumiyyətlə siyasətə onu "так называемая оппозиция" qatıb və "так называемая" Milli Şuranın sədri, ardınca da bu qurumdan prezidentliyə namizəd edib. Halbuki, 2015-ci ildə Moskvada dərc olunan liberal "Новая время" jurnalına müsahibəsində o, tamamilə əks fikirlər söylərirdi. Maraqlananlar həmin müsahibə ilə burda tanış ola bilərlər:

https://newtimes.ru/articles/detail/117180/

Onu da qeyd edim ki, bu yazını yazmaqda öz əsrini yaşamış kinodramaturqla nə hansısa haqq-hesab çəkmək fikrim yoxdur, nə də buna əsasım. Açığı, İbrahimbəyovu həyatda cəmi bircə dəfə görmüşəm, o da düz 31 il əvvəl. O zaman Qarabağ ətrafında ermənilərin hay-küyü təzə başlamışdı və hər iki respublikada partiya rəhbərliyi təzəcə dəyişdirilmişdi və ona görə də Moskva öz emissarlarını Rusiyada təhsil alan azərbaycanlı və erməni tələbələr qarşısında çıxış etməyə yollayırdı. İbrahimbəyov da həmin missiya ilə mən oxuduğum Leninqrada gəlmişdi. Ədalət naminə qeyd edim ki, o zamankı İbrahimbəyov ermənilərə bugünkü qədər loyal deyildi və çıxışında "ermənilər" sözündən daha çox "məkrli düşmənlərimiz" kəlməsini işlədirdi. Nəhayət, millətimin İbrahimbəyov miqyasda bir nümayəndəsinin millətin taleyinə belə yanaşmasını hamımız üçün böyük faciə hesab edirəm.
Beləliklə...
2013-cü ildə kinorejissor Rüstəm İbrahimbəyovun yenicə yaradılan Milli Şuranın sədri seçilməsi və ardınca da bu qurumun prezidentliyə namizədi irəli sürülməsi siyasətdən və hüquqdan az da olsa xəbərdar hər kəsdə təəccüb doğurmuşdu. Xeyr, söhbət heç də məşhur sovet kinorejissorunun xeyli suallar doğuran millətə münasibətindən, ziddiyyətli hadisələrlə dolu həyat yolundan və ya siyasi səriştəsinin olub-olmamasından, onun prezidenti seçilməyə hazırlaşdığı xalqı necə təmsil edə biləcəyindən getmirdi. Söhbət məsələnin sırf hüquqi aspektdə perspektivindən gedirdi. Belə ki, Azərbaycan qanunvericiliyi haqda az-çox məlumatlı hər kəs bilirdi ki, Azərbaycan prezidenti yalnız son 10 il ərzində ölkə ərazisində fasiləsiz yaşamış, heç bir xarici ölkə qarşısında öhdəliyi olmayan şəxs seçilə bilər və uzun illərdir vətəndaşı olduğu Rusiyada yaşayan, həmçinin ABŞ-da daimi yaşayış statusuna (Legal Permanent Residence) malik olan Rüstəm müəllim azı bu iki səbəbdən namizədliyə ən az uyğun gələn şəxs idi. Amma məlum oldu ki, sırf hüquqi baxımdan xeyli suallar doğuran bu səbəblər də önəmli deyilmiş, baxmayaraq ki, yenicə yaradılmaqda olan Milli Şuraya toplaşanların hamısı bunu çox gözəl bilirdi. Bilirdilər, amma İbrahimbəyovun namizədliyini irəli sürdülər. Əslində fikrim heç bunu da saf-çürük eləmək deyil, çünki zaman və bugünkü reallıqlar baxımından əhəmiyyətini tamamilə itirmiş bir mövzudur. Toxunmaq istədiyim məsələnin bəlkə də heç kəsin gözləmədiyi, cəmiyyətin bir hissəsinin isə sadəcə bilmədiyi aspektidir və burda da Bakıda "Ziyalılar Forumu", ardınca da Moskvada "Milyarderlər İttifaqı", Bakıda isə "Milli Şura" adlı qurumların yaradılmasının retrospektiv baxışda səbəbini və bugünkü nəticələrini göstərməkdir.
Beləliklə, qayıdaq həmin 2013-ə...
O zaman ilk ağla gələn sual bu idi ki, geniş formata malik müxalif "İctimai Palata" mövcud ola-ola yeni bir qurumun - "Milli Şura"nın yaradılmasına nə ehtiyac vardı? Elə həmin o zaman da bu sualı yeni yaradılmaqda olan quruma qoşulmağa hazırlaşan partiyalardan birinin rəhbərinə ünvanlasam da, məntiqli, aydın və qənaətbəxş cavab ala bilməmişdim. İkinci sual isə daha ciddi idi - yeni qurumun "Ziyalılar Forumu" və həmin ərəfədə Moskvada yaradılmış və Azərbaycanda daha çox "Milyarderlər İttifaqı" kimi tanınan qurumla hər hansı bir əlaqəsi vardımı? Sual təsadüfi deyil, çünki "Milli Şura"nın sədri seçilərək prezidentliyə namizədliyi irəli sürülən cənab İbrahimbəyov adı çəkilən digər iki qurumun da hər birində əsas fiqurlardan və təsisçilərdən idi və ən sadəlövh insana da bəllidir ki, burda mütləq bir əlaqə olmalıdır. Qeyd etdiyim kimi, hər üç qurumun təsisçilərindən olan İbrahimbəyovun "Milyarderlər İttifaqı"nın da həmtəsisçisi olması başqa bir sualı da ortaya qoyurdu: bütün bu zərcirdə Rusiya faktoru vardımı? Yəqin ki, sual bir qədər sadəlövh kimi göründü, elə deyilmi? Amma hər bir kiçik detalın da dəqiqləşdirmələrə ehtiyacı var, o cümlədən "Milyarderlər İttifaqı"na daxil olan rusiyalı azərbaycanlılarla yanaşı bu qurumda Dağıstan lideri olmuş Ramazan Abdulatipovun 3 təsisçidən biri olması. Elə bu faktın özü də bütün bu projenin məhz Rusiyanın olmasına birbaşa işarə idi. Bu "xırda" detala hələ qayıdacağıq. Sadaladıqlarımdan savayı, Bakıdakı Qərb ölkələri səfirliklərinin və beynəlxalq təşkilarların nümayəndəliklərinin "Milli Şura" ideyasına soyuq yanaşması da vardı. Məsələn, Milli Şuranın təklifi ilə təşkil olunan görüşə Qərb ölkələri səfirliklərinin ən yaxşı halda 2-ci və 3-cü şəxsləri qatılmışdı, Böyük Britaniya səfirliyi isə həmin nahar-görüşə səfirin azərbaycanlı köməkçisini yollamışdı. ABŞ səfirliyi həmin görüşə ümumiyyətlə qatılmamışdı. Belə olduqda, suallar zəncirinə bir halqa da əlavə olunurdu: yarandığı gündən özünü qərbpərəst, Qərbin demokratik dəyərlərinin daşıyıcısı, onun müttəfiqi elan eləmiş partiya və QHT-lərin sadə dildə desək, Rusiya ilə nə alış-verişi? Axı Rüstəm İbrahimbəyov Rusiya emissarı idi və həmin qurumların rəhbərləri də bunu bilməmiş deyildilər, çünki hörmətli kinorejissor bundan əvvəl ölkənin ictimai-siyasi həyatında düz 20 il əvvəl - digər bir Rusiya emissarı, keçmiş Az.KQB sədri Vaqif Hüseynov həbs ediləndə onun azad olunması üçün çalışanda "görünmüşdü". Xatırladım ki, Vaqif Hüseynov 1990-cı il yanvarın 19-da AzTv-nin enerji blokunun partladılması ilə əlaqədar aparılan istintaqla bağlı həbs olunmuşdu. Əlbəttə, hamısını bilirdilər və elə bilə-bilə də hələ yaradılmadan yalnız istifadə olunmağa hesablanmış və məğlubiyyətə məhkum olan həmin Rusiya projesinə qoşuldular. Bəli, "Milli Şura" Rusiyanın projesi idi və bunu anlamamaq üçün yalnız anlamaq istəməmək lazımdır. Yadımdadır, həmin dövrdə Qərb ölkələrinin birinin səfiri ilə gərgin söhbətimiz də olmuşdu. Səfir israrla məni inandırmağa çalışırdı ki, bütün bu işlərin arxasında Rusiya durur və Rusiya Azərbaycanın milli-demokratik qüvvələrini nəinki hakimiyyətə gətirməz, hətta onların özünün də gəlməsinə yol verməz. O zaman həmsöhbətimə bildirdim ki, onun dediklərini iki qatı ilə deyə bilərəm, amma görünür, Qərb ölkələrinin Azərbaycanda demokratik təsisatların qurulması adı altında yürütdükləri siyasətdən hamı doyub artıq və bu da həqiqətən belə idi, bu gündə belədir. Amma deyək ki, demokratiyaya dəstək vədləri fonunda davamlı olaraq, əvvəl Heydər Əliyevi, ardınca da İlham Əliyevi açıq dəstəkləyən Qərbin riyakar siyasətindən üz çevirməyi anlamaq olar, amma əsas prioritetlər kimi bəyan elədiyin demokratik dəyərlərin Rusiya ilə nə əlaqəsi? Milli-demokratlarımız ümumiyyətlə, Rusiyanın Azərbaycana yönəlik bu silsilə addımlarının arxasında hansı niyyət və planların dayandığını anlayırdılarmı? Bəlkə də anlamırdılar, amma o zaman bunun adı siyasi naşılıqdır və mən də ürəkdən istərdim ki, belə olmuş olsun. Amma belə deyildi əlbəttə, çünki elə olsaydı, siyasətə milli-azadlıq mübarizəsindən gəlmiş siyasətçilər həmin dövrdə Rusiyanın xeyrinə ağ yalanlarla, tarixi təhriflərlə dolu gülünc mesajlar verməzdilər. Elə olsaydı, həmin 2013-ün avqustunda ölkə mətbuatının Rusiya prezidentinin "Putin Bakıya gəmi ilə gəldi" kimi təqdim edilən səfərinin həmən ardınca Rüstəm İbrahimbəyov namizədliyini geri götürəndə anlamalı idilər. Əlbəttə ki, hər kəs qatıldığı oyunun şərtlərini çox gözəl bilirdi. Bilirdi və elə ona görə də qatılırdı. Bəlkə də "Milyarderlər İttifaqı" adındakı ilk söz kimlərə qazana bilməyəcəyinə çoxdan əmin olduğu siyasi uğurdan daha cəlbedici görünürdü, amma Moskva ənənəvi olaraq Bakıdan daşımağa öyrənib, əksinə yox. Odur ki, Bakıdakı yeni Rusiya tərəfdaşlarına yollanılan dəstək azərbaycanlı oliqarxlara tapşırılmışdı ki, bu yardımın da cəmi üçdə biri ünvana çatmışdı və hətta onda da biri digərinə sadə dildə desək, atmışdı. Bu haqda da lazım olarsa, daha detallı gələcəkdə... Bəli, bütün bu zəncir Rusiyanın Azərbaycanı illər boyu israrla öz mövqeyində dayandığı Xəzərin bölünməsi məsələsindən çəkindirmək, onu öz xeyrinə həll etmək məqsədi güdürdü. Milli Şura ideyası da rəsmi Bakını təhdid etməyə hesablanmış planın detallarından idi. Digər bloq yazılarımda başqa detallar haqda da ətraflı oxuya bilərsiniz, odur ki, onların üzərində xüsusi dayanmağa ehtiyac duymuram. Bakıya "gəmi ilə gələn" Putin ("xırda detalın" biri də həmin gəminin adının "Dağıstan" olması idi) Xəzər dənizi hövzəsində hərbi-strateji maraqları olan tərəflərə "Xəzərin sahibi Rusiyadır" mesajını verirdi. Gəminin kapitanının azərbaycanlı olması faktı da heç təsadüfi deyildi.

 Beləliklə, missiya öz hədəfinə çatmışdı və elə buna görə də artıq emissarın seçkiyə qatılmasına ehtiyac qalmırdı və əslində elə İbrahimbəyovun davranışından da görünən bu idi ki, əvvəldən də planda belə bir bənd olmamışdı. Bütün bu qurumların yaradılması, hərəkətə gətirilməsi Əliyev hakimiyyətinə əlavə təzyiq məqsədi güdürdü, çoxgedişli planın başlıca hədəfi isə Azərbaycanın Xəzərin ona aid hissəsində mövcud olan iqtisadi gücünə, infrastrukturuna müvafiq və onun davamı olan, maraqlarını qoruyan, ölkənin Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin inkişafına yönəlmiş proqrama, müstəqil naviqasiya sisteminin yaradılmasına son qoymaq, Azərbaycanın Xəzərin statusu haqda danışıqlarda maraqlarını peşəkar səviyyədə müdafiə edən və qoruyan kadrları sıradan çıxarmaq idi. Növbəti mərhələdə isə məqsəd Xəzərin əsasən Rusiyanı qane edən statusunu müəyyən etmək idi ki, bu da artıq baş verib. Konkret halda isə, məqsəd seçkiqabağı vəziyyəti gərginləşdirə biləcəyilə təhdidlərlə Azərbaycanı buna məcbur etmək. Bəli, Azərbaycanı, təkcə Əliyev hakimiyyətini yox, çünki Xəzərin statusu ölkə üçün həyati əhəmiyyətli məsələlərdən biri və bəlkə də birincisidir. Hər iki hədəfə çatmaq üçün hakimiyyəti naminə hər cür güzəştə hazır olan İlham Əliyevdən təminat və öhdəlik alan Rusiyanın artıq hər hansı bir quruma ehtiyacı qalmırdı və onlar da qısa zamanda tarıxə qovuşdu. "Milli Şura"dan başqa. Görünür, "Milli Şura"ya girmək bir ayıb, çıxmaq - iki prinsipinə sadiq qalaraq onu saxladılar. Amma prinsipcə adın nə fərqi var ki, əsas mahiyyətdir!? Təbii ki, bütün bu planda yuxarıda göstərdiyim qurumlar və şəxslər Rusiyanın Əliyev hakimiyyətinə yeganə təzyiq vasitəsi deyildi, çünki məhz Putinin "Bakıya gəmi səfərinin"ardınca Azərbaycan Respublikası Hərbi-dəniz Qüvvələrinin baş komandanı, ölkənin yeganə admiralı Şahin Sultanov başda olmaqla, Xəzərdə Azərbaycanın iqtisadi və təhlükəsizlik maraqlarını həyata keçirməyə cəlb olunmuş peşəkar komandanın əksər üzvlərinə saxta cinayət işləri açıldı və ardınca da onlar həbs olundu. Qondarma itihamlar əsasında həyata keçirilən həbsləri Rusiyanın əlaltısı olan Xanlar Vəliyevin başçılıq etdiyi Hərbi Prokurorluq reallaşdırmışdı, bütün bu, ağır dövlətin cinayətin arxasında isə daha 3 Rusiya əlaltısı - generallar Vahid Əliyev (Azərbaycan prezidentinin o zamankı köməkçisi), Nəcməddin Sadıkov (Müdafiə nazirinin birinci müavini, Baş Qərərgah rəisi) və vaxtilə Vahid Əliyevin təqdimatı və dəstəyilə bu posta təyin olunmuş Müdafiə naziri Zakir Həsənov dayanırdı. Şübhəsiz ki, İlham Əliyevin birbaşa xeyir-duası ilə. Onun üçün kimin tutulması, kimin vurulması, kimin hətta öldürülməsi artıq önəmli deyildi, əsas məsələ həll olunmuşdu - Rusiya onun hakimiyyətinə toxunmayacaqdı. Bu yerdə bir haşiyə də çıxım ki, sonrakı mərhələdə (Azərbaycan Orudusunun 2016-cı ilin aprelində keçirdiyi əməliyyatdan sonra) Zakir Həsənov, Xanlar Vəliyev və Nəcməddin Sadıkov üçlüyü Azərbaycan dövlətinə qarşı daha bir miqyaslı xəyanətə imza atacaqlar. Söhbət Tərtər qarnizonunun 200-dən yuxarı hərbçisini erməni kəşfiyyatına işləmək saxta ittihamı ilə həbslərə, təzyiqlərə, işgəncələrə məruz qoymaq və 14 nəfərini qətlə yetirməkdən gedir. Bu haqda "Əsrin cinayətini törədənlər niyə cızasız qalmaqdadır?" adlı 2 yazımda ətraflı oxuya bilərsiniz.
Beləliklə, gördüyümüz kimi, Azərbaycan müxalifətinin və vətəndaş cəmiyyətinin bir çox nümayəndələri (ümid edirəm, Rusiyanın pərdəarxası planları və bölgədə baş verənlər haqda məlumatsız olduqlarından) faktiki olaraq anti-Azərbaycan missiyanın fəal iştirakçısına çevriliblər.
Qaldı İbrahimbəyova, o, qayıtdı öz "status quo"suna, 6-illik fasilədən sonra yenidən Bakıda və yenidən iliyinə qədər xalqa yad olan öz doğma əhatəsinə qovuşmaq şansı qazandı. Amma necə ki, bu da yeni bir missiyanın başlanğıcı olmaya. Müdriklərimiz demiş: "ilan vuran ala çatıdan qorxar". Müdriklərimiz bunu da deyib ki, öyrənmişə "tövbə" yoxdur. Qaldı onun Bakıya hakimiyyətlə anlaşıb gəlməsinə yoxsa Moskvadan göndərilməsinə, bu, bir o qədər də əhəmiyyəli deyil, çünki indi Rusiya artıq Azərbaycanın hər qarışında təmsil olunub. Amma onun səfərilə bağlı bir detalı da görməmək mümkün deyildi: 2013-cü ildə missioner-kinorejissoru Azərbaycan xalqına xüsusi cənfəşanlıqla sırıyanlar onun bu dəfəki səfərinin üzərindən sükutla keçməyə üstünlük verdilər. Niyə? Bəlkə utandıqlarından? Xeyr, tanıdığım qədər, onlardan bir çoxunun utanmaq kimi zərərli bir vərdişi yoxdur. Bəlkə aldadıldıqlarını (və həm də aldatdıqlarını) etiraf eləmək istəmədilər? Bu daha inandırıcı görünür. Olsun, onsuz da nə etiraflar, nə də üzrhaqlıqlar artıq heç nəyi dəyişməyəcək. Artıq gecdir, psevdopritça bitib.
Amma bir sual qalmaqdadır: 80 yaşlı kinorejissoru bugünkü aktivliyə, dünən kəskin sözlərlə tənqid etdiyi Azərbaycan hakimiyyətinə və onun başçısı İlham Əliyevə reveranslara sövq edən nədir? Güman etmək olar ki, bunu da yaxın zamanlarda görə və ya eşidə biləcəyik.

P.S.: Psevdopritça demiş, deyəsən, Rembrandtın məşhur panosu ilə bağlı bir az ağ elədim axı.
Sovet multiplikatorları Aleksandr Kurlyandskinin və Valentin Karavayevin gözəl bir cizgi filmi vardı - "Yolunu azmış tutuquşunun dönüşü". Başina topladığı boz sərçələrə, qarğalara heç vaxt üzünü görmədiyi və öz təxəyyülünün məhsulu olan "Taiti" haqda cəfəngiyyatlar danışan həmin o, "Keşa" adlı tutuquşu yadınızdadır?

  

Əsrin cinayətini törədənlər niyə cəzasız qalmaqdadır (davamı)

Əvvəlki yazımda Azərbaycan Ordusuna  qarşı törədilən cinayətlərin miqyası və detalları haqda ətraflı yazsam da, bunu törədənlərin səbəb və motivlərini ötəri vurğulamışdım. Göstərmişdim ki, 2016-cı ilin aprel əməliyyatı zamanı itkilər az göstərilsə də, əslində şəhid olmuş əsgərlərin sayı 2 dəfə artıq olmuşdu və itkilərin 300 nəfərdən artıq olması barədə məlumatlar da həm Müdafiə Nazirliyindəki, həm də digər dövlət qurumlarındakı çoxsaylı mənbələr tərəfindən təsdiqlənmişdi. Bunu da qeyd etmişdim ki, hərbçilərimizin böyük bir hissəsi xəyanətin qurbanı olmuşdu və həmin xəyanət də 2 məsələdə özünü göstərmişdi: irəliləyən ordu hissələrinə arxadan dəstək verilməməsi və döyüş planının Rusiyaya ötürülməsi. Bu yerdə bir haşiyə çıxım: Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi strukturlarından hərbi-əməliyyət xarakterli məxfi məlumatların Rusiyaya ötürülməsi yenilik deyil. Hələ 1992-93 illərdə bu qurumun bəzi strukturlarından məlumatlar sistemləşdirilərək Rusiyaya ötürülürdü və bu işdə də bu gün Azərbaycan cəmiyyətinə ictimai fəal və s. kimi sırınmış bəzi üzdəniraqların birbaşa iştirakı vardı. Elə o zaman da ön cəbhədə döyüşən əsgərlərimiz və bütövlükdə ordumuz həmin satqınların xəyanətinin qurbanı olurdu. Ölkənin Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi onların casusluq fəaliyyətinə dair geniş məlumatlara və təkzibolunmaz faktlara malik olsa da, həmin şəxslərin siyasi hakimiyyətin yüksək dairələri tərəfindən himayə olunması və o zamankı siyasi konyunktura satqın şəbəkəsinin zərərsizləşdirilməsini mümkünsüz edirdi. Bu haqda və o cümlədən həmin şəbəkənin 1993-cü ilin iyun qiyamı zamanı cinayətkar əməlləri haqda detallı şəkildə yaxın gələcəkdə dərc etməyə hazırlaşdığım kitabımda ətraflı yazmışam.
İndi qayıdaq 2017-ci ildə hərbçilərimizə kütləvi divan tutanların digər motivlərinə. Ən sadə məntiq də deyir ki, 2016-cı ilin aprelində keçirilən əməliyyata qarşı xəyanəti yalnız səlahiyyətli şəxslər törədə bilərdi. Həbs olunaraq işgəncələr verilən həbçilərin ən yüksək rütbəliləri belə əməliyyatın bütün plan və detalları haqda məlumatlı ola bilməzdilər və irəli gedən ordu hissələrinə dəstəyi sabotaj etmək də onların səlahiyyəti çərçivəsində olan məsələ deyildi. Deməli, saxta ittihamların da əsas motivi və ağlasığmaz miqyası da məhz diqqəti əsl xainlərdən yayındırmaq idi. Daha doğrusu, motivlərindən biri. Digər və daha ciddi motivlər isə Azərbaycan Ordusunu sındırmaq, onu gözdən salmaq, ölkə əhalisini Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün hərbi yolla bərpasının mümkün olmadığına inandırmaq, hərbi əməliyyata yaşıl işıq yandırmış dövlət başçısı İlham Əliyevi təhdid etmək idi və bütün bunlar Rusiyanın planına uyğun həyata keçirilmişdi və ölkənin siyasi rəhbərliyi də bunu anlamaya bilməzdi. Təsəvvür etmək çətindir ki, İlham Əliyev Ali Baş Komandanı olduğu orduda bu qədər xəyanətkarın olmasına inanıb. Müharibə vəziyyətində olan ölkələrin bir-birinin ordusunda kəşfiyyat aparması tamamilə adi və anlaşılan praktikadır, amma Azərbaycanla (o cümlədən də ölkənin işğal altında olan əraziləri) Ermənistan arasındakı cəbhə xətti təxminən 600 kilometrdən çox olduğu halda, düşmən kəşfiyyatının yalnız Tərtər istiqamətində fəaliyyət göstərməsi tamamilə absurddur. Digər tərəfdən də, xeyli əvvəl yazdığım kimi, hələ 2013-2014 illərdə Xəzərdə Azərbaycanın suverenliyinin təmin olunmasına xidmət edən naviqasiya və sualtı radar sisteminin quraşdırılmasını pozan şəxslərin də həmin Xanlar Vəliyev və Nəcməddin Sadıkov olması suallar doğurmurdumu? Xatırladım ki, o zaman bu işə rəhbərlik edən Hərbi-Dəniz Qüvvələri komandanı, kontr-admiral Şahin Sultanov və digərləri saxta ittihamlarla həbs olunmuşdu, həmin sistemin quraşdırılması dayandırılmışdı və nəticədə ölkə Xəzərin bölgüsü məsələsində Rusiyanın təklif etdiyi və Azərbaycanın həm iqtisadi, həm də hərbi-strateji maraqlarına zidd olan anlaşmaya imza atmalı olmuşdu. Məgər bu faktln özü kifayət etmirdimi ki, prezidentin o zamankı müşaviri olan, general Vahid Əliyev başda olmaqla bütün bu dəstə ifşa edilərək məsuliyyətə cəlb olunsun? Xeyr, bu, mümkün deyildi, çünki Azərbaycan rəhbərliyi Rusiya qarşısında hər zaman aciz olub və onun bu dərəcədə yüksək vəzifəli əlaltılarına əl uzatmağın çıxarlarını çox yaxşı təsəvvür edir. Ona görə də o zaman məsələ Vahid Əliyevin istefaya göndərilməsilə qapadıldı, Rusiyaya sadiq şəbəkə isə bu ölkənin Azərbaycan dövlətinə və ordusuna qarşı yönəlmiş yeni plan, təxribat və düşmənçi niyyətlərini reallaşdırmaqda davam elədi. Çünki Vahid Əliyev istefaya göndərilsə də, onun kadrı olan və orduda daha çox "toy (və ya şou) generalı" rolunu oynayan Zakir Həsənov və digərləri qaldılar, sadəcə bir o fərqlə ki, paşayevlər ailəsinin nümayəndəsi olduğu deyilən Elçin Muradovla quda olmuş Nəcməddin Sadıkov bunu əlində bayraq edərək ön plana çıxıb orduda həlledici şəxs mövqeyini bir qədər də möhkəmləndirdi. İş o yerə çatdı ki, Müdafiə nazirinə məruzə olunmalı ciddi dövlət əhəmiyyətli məsələlər Zakir Həsənova deyil, Nəcməddin Sadıkova təqdim olunmağa başladı və o da öz növbəsində dövlət dilində yazılmış sənədləri təqdim edənlərin üzərinə ataraq, onları xidmət etdiyi Rusiyanın dövlət dilində tərtib etməyi tələb edirdi. Bütün bunlar bü gün də Azərbaycan Respublikasının Milli Ordusunda davam etməkdədir. Gördüyümüz kimi, Sadıkov toxunulmazlığını təkcə onun təmsil etdiyi Rusiyanın deyil, həm də qohum olduğu paşayevlər ailəsi nümayəndəsinin himayəsi sayəsində təmin olunduğunu nümayiş etdirir. Amma bütün bu burulğanda uduzan təkcə Azərbaycan dövləti və onun Silahlı Qüvvələri deyil, həm də və ilk növbədə əsgər və zabitlər üçün Ali Baş Komandan olan İlham Əliyevdir. Sadıkovun harınlığından, ordudakı korrupsiya və qanunsuzluqdan, hərbçilərə qarşı sistemli zorakılıqdan, Baş Qərərgah rəisinin hərbi prokurorluqla əl-ələ verib orduya qarşı törətdiyi cinayətlərdən cana doymuş yuxarı və orta zabit heyətinin isə İlham Əliyevə inam və etimadı artıq tam itməkdədir, bu isə Rusiyanın getdikcə intensivləşən siyasi təzyiqlərilə üz-üzə qalmış ölkəyə və onun siyasi rəhbərliyinə yaxşı heç nə vəd etmir. Yalnız bu cinayətkar dəstənin cəmiyyət qarşısında ifşa olunması, onların qurbanlarına bəraət verilməsi, işgəncələr nəticəsində qətlə yetirilmiş hərbçilərə şəhid statusunun verilməsi itirilmiş etimadı bərpa edə bilər. Amma belə bir addımı atmaq böyük siyasi iradə və qətiyyət tələb edir.