Wednesday, December 18, 2019

Azərbaycan: radikal siyasi transformasiya yoxsa sıradan kosmetik əməliyyat? (2-ci hissə)

Beləliklə, əvvəlki yazımda qeyd etdim ki, Azərbaycanda baş verənlərin siyasətlə heç bir əlaqəsi yoxdur və fikrimcə bu, təkcə hal-hazırki dövrə aid deyil. Ölkənin nə sosial-iqtisadi, nə siyasi, nə təhlükəsizlik, nə də beynəlxalq əməkdaşlıq (və ya inteqrasiya) siyasətində heç vaxt aydın hədəflər, konturlar və bunlara uyğun proqramlar olmayıb. Azərbaycan göstərilən bütün istiqamətlərdə faktiki olaraq spontan addımlayıb. Əksər hallarda da geriyə. Bunun da səbəbi hakim zümrənin maraqlarının milli maraqlardan daim öndə olması olub və vəziyyət bu gün də belədir. Bir o fərqlə ki, bu gün hakim zamrənin maraqları dövlət maraqlarını ümumiyyətlə tam arxa plana atıb. Ölkənin neft ixracından əldə etdiyi gəlirlər primitiv bölüşmə yolu ilə hakim ailələr arasında paylaşdırılıb ki, bunun da nəticəsində cəmiyyətdə ifrat sosial qütbləşmə baş verib. Başqa sözlərlə, bu gün Azərbaycan bir tərəfdən oğurluq yolu ilə son dərəcə zənginləşmiş hakimiyyət ierarxiyasından, digər tərəfdən isə əksər hissəsi ifrat yoxsullaşmış əhalidən ibarətdir. Amma hətta bu halda da həmin mənimsənilmiş resurslar ölkə daxilində investisiya olunsaydı bu, ölkədəki sosial-iqtisadi durumu yaxşılaşdırmaqla cəmiyyətin hər iki qütbü üçün müsbət rol oynaya bilərdi: hakim zümrə bir qədər də zənginləşər və öz hakimiyyətini möhkəmləndirərdi, əhali isə işlə və yaşayın minimumu ilə təmin olunardı. Belə bir modelin tətbiq olunduğu bir çox ölkələr var ki, son nəticədə onlar iqtisadi inkişafa nail olublar. Amma Azərbaycandakı hakim zümrənin bu modeli heç bir halda məqbul saymamasının çoxsaylı səbəbləri var:
1. Azərbaycan hakimiyyətində təmsil olunanlar xalqa sözün həqiqi mənasında ikrahla baxır və onu özündən aşağı zümrə sayır ki, bu da kolonial siyasətin yaratmış olduğu dərin natamamlıq kompleksinin təsahürlərindəndir. Elə bu səbəbdən də hakimiyyət nümayəndələri əminliklə hesab edirlər ki, azərbaycanlılar yalnız yoxsulluq içində çapaladıqda daha sözəbaxan olurlar;

2. Azərbaycan hakimiyyəti xaricdən təyin olunub və ordan da idarə olunur, bu səbəbdən də onun nümayəndələri xalqın rəyinə ehtiyac duymur və məhz xarici havadarlarının məsləhəti (bəlkə də tapşırığı) ilə topladıqları sərvəti xarici ölkələrdə yerləşdirirlər. Bu mənada onların ən az etibar elədikləri ölkə elə özlərinin idarə etdiyi Azərbaycandır;

3. Azərbaycan hakimiyyətində təmsil olunanların real təsirə malik olan bir hissəsi özünü idarə etdiyi millətdən saymadığından ona qarşı xüsusi amansızlıq nümayiş etdirir və eyni zamanda anlayır ki, əlindəki təsir vasitələri (hakimiyyət) itiriləcəyi halda nəinki topladığı kriminal sərvətə, heç özlərinə də hansısa təminatlardan söhbət də gedə bilməz;

4. Hakimiyyət ölkədəki idarəetmə sisteminin mövcud olmuş bütün institusional elementlərini sıradan çıxarıb və belə şəraitdə nə hərhansı investisiyaya, nə də dövlət rəsmiləri olan oliqarxların özünə heç bir hüquqi təminat ola bilməz və s.

Bu gün ölkədəki "idarəetmə sistemi" elə bir xaotik həddə çatıb ki, o, artıq özü-özünü addım-addım sıradan çıxarmaqdadır və bu səbəbdən də müəyyən bir daxili kompromiss əldə olunmazsa (bu da yüksək ehtimalla artıq alınmayacaq) xaricdən və daxildən hərhansı təsir olmadan belə o, (hakimiyyət) iflasa uğrayacaq. Bəs bu kompromiss nədən ibarət ola və necə əldə oluna bilər? Hal-hazırda görünən budur ki, elə bu məsələdə də ortaq məxrəcə gəlmək mümkün olmayıb. Buna görə də yüksək ehtimalla İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Rusiya ilə sazişə gedərək onun bütün tələblərini yerinə yetirmək öhdəliyi götürüblər. Rusiyanın bu gün Azərbaycanla bağlı başlıca hədəfi isə (Xəzərin stutusunda tam və hərtərəfli üstünlüyə nail olduqdan sonra) ölkə ərazisinə sülhməramlı adı altında öz silahlı qüvvələrini yerləşdirməkdir. Əlbəttə söhbət Dağlıq Qarabağda və Azərbaycan-Ermənistan sərhəddi boyu Rusiya Silahlı Qüvvələrinin yerləşdirilməsindən gedir ki, bu da təkcə Qarabağın deyil, ümumiyyətə ölkənin suverenliyinin itirilməsi deməkdir. Yəni, hakimiyyətin daxilində əldə edə bilmədikləri kompromiss əvəzinə Rusiya ilə kompromissə (əslində isə təslimçi sülhə) razılaşıblar. Aşağı Qarabağın işğal altında olan 5 rayonunun Azərbaycana qaytarılacağı halda hakimiyyət bunu böyük uğur və qələbə kimi təqdim etməklə belə bir təslimçi sülhə imza ata bilər əlbəttə, amma Qarabağ məsələsinin azərbaycanlılar üçün nə dərəcədə həssas məsələ olduğunu nəzərə alsaq, həmin planın müqavimətlə üzləşəcəyini də istisna etmək olmaz. Özü də təkcə ölkə əhalisi tərəfindən yox, həm də Azərbaycanın yeganə milli qurumu olan ordu tərəfindən. Görünür elə bu səbəbdən də 2016-cı ilin aprel döyüşlərində uğur qazanan hərbçilərə qarşı 2017-ci ildən etibarən erməni kəşfiyyatına işləmək saxta ittihamları ilə faktiki divan tutuldu. Ölkə ordusunun ən döyüşkən hissələrinin hərbçiləri hərbi prokurorluğun və Müdafiə Nazirliyinin xain rəhbərlərinin tapşırığı ilə ən amansız şəkildə işgəncələrinə məruz qoyuldu, əsassız mühakimə olundu və öldürüldü. Sual olunur ki, bu ağır cinayətin iki ildən artıqdır ölkə gündəmindən düşmədiyi, öldürülənlərin və tutulanların ailə üzvlərinin etirazlarının dayanmadığı bir şəraitdə Ali Baş Komandan niyə əmr verib ön cəbhəyə yolladığı hərbçilərin müdafiəsinə qalxmır? Yoxsa həqiqətənmi İlham Əliyevin bu işlərdən xəbəri yoxdur? Xeyr, var, çünki bu cinayətlər haqqında ona dəfələrlə ətraflı məruzə olunub, amma...
Amma ölkə başçısı 2014-15 illərdə Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin eyni dəstə tərəfindən (Xanlar Vəliyev, Nəcməddin Sadıkov və Zakir Həsənov) və eyni dəst-xəttlə sıradan çıxarılması əməliyyatına susduğu kimi, bu cinayətləri də görməzdən gəlir. Burda da təbii sual ortaya çıxır: niyə? Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan torpaqlarının işğalının arxasında duran bir dövlətin (Rusiyanın) hərbi hissələrinin ölkə ərazisində yerləşdirilməsi üçün öncə ona mane ola biləcək bütün amillər aradan qaldırılmalıdır ki, bunlardan da biri və ən birincisi Milli Ordudur. Odur ki, ordunun planlı, mərhələli və ardıcıl şəkildə alçaldılması, sındırılması və tam sıradan çıxarılması baş verir. Yoxsa paytaxtda minlərlə ailənin evini uçurub bayıra atan fırıldaqçı tikinti baronlarına "gözün üstündə qaşın var" deyilməyən bir ölkədə Lələtəpəyə bayraq sancan polkovnikin gülünc "xuliqanlıq" ittihamı ilə həbs olunmasını başqa necə anlamaq olar?
Başqa bir sual: növbədənkənar seçkiyə hazırlaşan hakimiyyətin xarici ölkələrdəki tənqidçilərini ələ keçirərək (faktiki, oğurlayaraq) ölkəyə gətirməkdə məqsədi nədir? Əminəm ki, hakimiyyətdəkilər bunun seçkilər ətrafında hansı neqativ ab-hava yaradacağını anlayırlar, amma görünür bu tip əməliyyatların məqsədi həm ölkədəki, həm də onun hüdudlarından kənardakı (müxtəlif qəbildən olan) opponentlərinə "əlimiz hər yerə və hər kəsə çatır" mesajını verməkdir. Başqa sözlərlə, xof yaratmaq taktikası, bu isə eyni zamanda hakimiyyətin özünü bir o qədər də rahat hiss etmədiyinin əlamətidir. Belə texnologiyalar isə adətən, ölkədəki sosial-iqtisadi vəziyyətin müsbətə doğru dəyişəcəyinə ümid olmayanda aktuallaşır.

Amma hakimiyyət bunu da anlamalıdır ki, ölkədə sosial-iqtisadi irəliləyiş olmayacağı halda atılan bütün digər addımlar əks-effekt verəcək və onu özünün illər boyu qazdığı quyuya daha sürətlə yaxınlaşdıracaq. Bu yol da sonsuz deyil. Əlbəttə ki, həmin yolda ona opponentləri tərəfindən yardım əli uzadılmayacaqsa.
Bu barədə gələn yazımda.

(Davamı var)

No comments:

Post a Comment