Öncə bir haşiyə çıxım: bu yazını təxminən 2 ay əvvəl - Rüstəm İbrahimbəyov uzunmüddətli fasilədən sonra Bakıya gələndə yazmışdım, yazı üçün materialları isə daha çoxdan toplamışdım. Amma elə oldu ki, yazını paylaşmaq ərəfəsindən Milli Şuranın mitinqi təyin olundu və düşündüm ki, zamanı deyil. Sadəcə həmin mitinqə qarşı primitiv və çirkli təbliğat aparanlarla bir sıraya qoyulmaq istəmədim, çünki məni öz yerim daha çox qane edir. Amma Rüstəm İbrahimbəyovun Rusiyanın "Дождь" telekanalına aprelin 10-da verdiyi müsahibə yazını yenidən aktuallaşdırdı. Xüsusilə də onun müxalifət, Milli Şura və İlham Əliyevlə münasibətləri haqda dedikləri. Rüstəm müəllim deyir ki, onun İlham Əliyevlə heç vaxt heç bir problemi olmayıb və ümumiyyətlə siyasətə onu "так называемая оппозиция" qatıb və "так называемая" Milli Şuranın sədri, ardınca da bu qurumdan prezidentliyə namizəd edib. Halbuki, 2015-ci ildə Moskvada dərc olunan liberal "Новая время" jurnalına müsahibəsində o, tamamilə əks fikirlər söylərirdi. Maraqlananlar həmin müsahibə ilə burda tanış ola bilərlər:
https://newtimes.ru/articles/detail/117180/
Onu da qeyd edim ki, bu yazını yazmaqda öz əsrini yaşamış kinodramaturqla nə hansısa haqq-hesab çəkmək fikrim yoxdur, nə də buna əsasım. Açığı, İbrahimbəyovu həyatda cəmi bircə dəfə görmüşəm, o da düz 31 il əvvəl. O zaman Qarabağ ətrafında ermənilərin hay-küyü təzə başlamışdı və hər iki respublikada partiya rəhbərliyi təzəcə dəyişdirilmişdi və ona görə də Moskva öz emissarlarını Rusiyada təhsil alan azərbaycanlı və erməni tələbələr qarşısında çıxış etməyə yollayırdı. İbrahimbəyov da həmin missiya ilə mən oxuduğum Leninqrada gəlmişdi. Ədalət naminə qeyd edim ki, o zamankı İbrahimbəyov ermənilərə bugünkü qədər loyal deyildi və çıxışında "ermənilər" sözündən daha çox "məkrli düşmənlərimiz" kəlməsini işlədirdi. Nəhayət, millətimin İbrahimbəyov miqyasda bir nümayəndəsinin millətin taleyinə belə yanaşmasını hamımız üçün böyük faciə hesab edirəm.
Beləliklə...
2013-cü ildə kinorejissor Rüstəm İbrahimbəyovun yenicə yaradılan Milli Şuranın sədri seçilməsi və ardınca da bu qurumun prezidentliyə namizədi irəli sürülməsi siyasətdən və hüquqdan az da olsa xəbərdar hər kəsdə təəccüb doğurmuşdu. Xeyr, söhbət heç də məşhur sovet kinorejissorunun xeyli suallar doğuran millətə münasibətindən, ziddiyyətli hadisələrlə dolu həyat yolundan və ya siyasi səriştəsinin olub-olmamasından, onun prezidenti seçilməyə hazırlaşdığı xalqı necə təmsil edə biləcəyindən getmirdi. Söhbət məsələnin sırf hüquqi aspektdə perspektivindən gedirdi. Belə ki, Azərbaycan qanunvericiliyi haqda az-çox məlumatlı hər kəs bilirdi ki, Azərbaycan prezidenti yalnız son 10 il ərzində ölkə ərazisində fasiləsiz yaşamış, heç bir xarici ölkə qarşısında öhdəliyi olmayan şəxs seçilə bilər və uzun illərdir vətəndaşı olduğu Rusiyada yaşayan, həmçinin ABŞ-da daimi yaşayış statusuna (Legal Permanent Residence) malik olan Rüstəm müəllim azı bu iki səbəbdən namizədliyə ən az uyğun gələn şəxs idi. Amma məlum oldu ki, sırf hüquqi baxımdan xeyli suallar doğuran bu səbəblər də önəmli deyilmiş, baxmayaraq ki, yenicə yaradılmaqda olan Milli Şuraya toplaşanların hamısı bunu çox gözəl bilirdi. Bilirdilər, amma İbrahimbəyovun namizədliyini irəli sürdülər. Əslində fikrim heç bunu da saf-çürük eləmək deyil, çünki zaman və bugünkü reallıqlar baxımından əhəmiyyətini tamamilə itirmiş bir mövzudur. Toxunmaq istədiyim məsələnin bəlkə də heç kəsin gözləmədiyi, cəmiyyətin bir hissəsinin isə sadəcə bilmədiyi aspektidir və burda da Bakıda "Ziyalılar Forumu", ardınca da Moskvada "Milyarderlər İttifaqı", Bakıda isə "Milli Şura" adlı qurumların yaradılmasının retrospektiv baxışda səbəbini və bugünkü nəticələrini göstərməkdir.
Beləliklə, qayıdaq həmin 2013-ə...
O zaman ilk ağla gələn sual bu idi ki, geniş formata malik müxalif "İctimai Palata" mövcud ola-ola yeni bir qurumun - "Milli Şura"nın yaradılmasına nə ehtiyac vardı? Elə həmin o zaman da bu sualı yeni yaradılmaqda olan quruma qoşulmağa hazırlaşan partiyalardan birinin rəhbərinə ünvanlasam da, məntiqli, aydın və qənaətbəxş cavab ala bilməmişdim. İkinci sual isə daha ciddi idi - yeni qurumun "Ziyalılar Forumu" və həmin ərəfədə Moskvada yaradılmış və Azərbaycanda daha çox "Milyarderlər İttifaqı" kimi tanınan qurumla hər hansı bir əlaqəsi vardımı? Sual təsadüfi deyil, çünki "Milli Şura"nın sədri seçilərək prezidentliyə namizədliyi irəli sürülən cənab İbrahimbəyov adı çəkilən digər iki qurumun da hər birində əsas fiqurlardan və təsisçilərdən idi və ən sadəlövh insana da bəllidir ki, burda mütləq bir əlaqə olmalıdır. Qeyd etdiyim kimi, hər üç qurumun təsisçilərindən olan İbrahimbəyovun "Milyarderlər İttifaqı"nın da həmtəsisçisi olması başqa bir sualı da ortaya qoyurdu: bütün bu zərcirdə Rusiya faktoru vardımı? Yəqin ki, sual bir qədər sadəlövh kimi göründü, elə deyilmi? Amma hər bir kiçik detalın da dəqiqləşdirmələrə ehtiyacı var, o cümlədən "Milyarderlər İttifaqı"na daxil olan rusiyalı azərbaycanlılarla yanaşı bu qurumda Dağıstan lideri olmuş Ramazan Abdulatipovun 3 təsisçidən biri olması. Elə bu faktın özü də bütün bu projenin məhz Rusiyanın olmasına birbaşa işarə idi. Bu "xırda" detala hələ qayıdacağıq. Sadaladıqlarımdan savayı, Bakıdakı Qərb ölkələri səfirliklərinin və beynəlxalq təşkilarların nümayəndəliklərinin "Milli Şura" ideyasına soyuq yanaşması da vardı. Məsələn, Milli Şuranın təklifi ilə təşkil olunan görüşə Qərb ölkələri səfirliklərinin ən yaxşı halda 2-ci və 3-cü şəxsləri qatılmışdı, Böyük Britaniya səfirliyi isə həmin nahar-görüşə səfirin azərbaycanlı köməkçisini yollamışdı. ABŞ səfirliyi həmin görüşə ümumiyyətlə qatılmamışdı. Belə olduqda, suallar zəncirinə bir halqa da əlavə olunurdu: yarandığı gündən özünü qərbpərəst, Qərbin demokratik dəyərlərinin daşıyıcısı, onun müttəfiqi elan eləmiş partiya və QHT-lərin sadə dildə desək, Rusiya ilə nə alış-verişi? Axı Rüstəm İbrahimbəyov Rusiya emissarı idi və həmin qurumların rəhbərləri də bunu bilməmiş deyildilər, çünki hörmətli kinorejissor bundan əvvəl ölkənin ictimai-siyasi həyatında düz 20 il əvvəl - digər bir Rusiya emissarı, keçmiş Az.KQB sədri Vaqif Hüseynov həbs ediləndə onun azad olunması üçün çalışanda "görünmüşdü". Xatırladım ki, Vaqif Hüseynov 1990-cı il yanvarın 19-da AzTv-nin enerji blokunun partladılması ilə əlaqədar aparılan istintaqla bağlı həbs olunmuşdu. Əlbəttə, hamısını bilirdilər və elə bilə-bilə də hələ yaradılmadan yalnız istifadə olunmağa hesablanmış və məğlubiyyətə məhkum olan həmin Rusiya projesinə qoşuldular. Bəli, "Milli Şura" Rusiyanın projesi idi və bunu anlamamaq üçün yalnız anlamaq istəməmək lazımdır. Yadımdadır, həmin dövrdə Qərb ölkələrinin birinin səfiri ilə gərgin söhbətimiz də olmuşdu. Səfir israrla məni inandırmağa çalışırdı ki, bütün bu işlərin arxasında Rusiya durur və Rusiya Azərbaycanın milli-demokratik qüvvələrini nəinki hakimiyyətə gətirməz, hətta onların özünün də gəlməsinə yol verməz. O zaman həmsöhbətimə bildirdim ki, onun dediklərini iki qatı ilə deyə bilərəm, amma görünür, Qərb ölkələrinin Azərbaycanda demokratik təsisatların qurulması adı altında yürütdükləri siyasətdən hamı doyub artıq və bu da həqiqətən belə idi, bu gündə belədir. Amma deyək ki, demokratiyaya dəstək vədləri fonunda davamlı olaraq, əvvəl Heydər Əliyevi, ardınca da İlham Əliyevi açıq dəstəkləyən Qərbin riyakar siyasətindən üz çevirməyi anlamaq olar, amma əsas prioritetlər kimi bəyan elədiyin demokratik dəyərlərin Rusiya ilə nə əlaqəsi? Milli-demokratlarımız ümumiyyətlə, Rusiyanın Azərbaycana yönəlik bu silsilə addımlarının arxasında hansı niyyət və planların dayandığını anlayırdılarmı? Bəlkə də anlamırdılar, amma o zaman bunun adı siyasi naşılıqdır və mən də ürəkdən istərdim ki, belə olmuş olsun. Amma belə deyildi əlbəttə, çünki elə olsaydı, siyasətə milli-azadlıq mübarizəsindən gəlmiş siyasətçilər həmin dövrdə Rusiyanın xeyrinə ağ yalanlarla, tarixi təhriflərlə dolu gülünc mesajlar verməzdilər. Elə olsaydı, həmin 2013-ün avqustunda ölkə mətbuatının Rusiya prezidentinin "Putin Bakıya gəmi ilə gəldi" kimi təqdim edilən səfərinin həmən ardınca Rüstəm İbrahimbəyov namizədliyini geri götürəndə anlamalı idilər. Əlbəttə ki, hər kəs qatıldığı oyunun şərtlərini çox gözəl bilirdi. Bilirdi və elə ona görə də qatılırdı. Bəlkə də "Milyarderlər İttifaqı" adındakı ilk söz kimlərə qazana bilməyəcəyinə çoxdan əmin olduğu siyasi uğurdan daha cəlbedici görünürdü, amma Moskva ənənəvi olaraq Bakıdan daşımağa öyrənib, əksinə yox. Odur ki, Bakıdakı yeni Rusiya tərəfdaşlarına yollanılan dəstək azərbaycanlı oliqarxlara tapşırılmışdı ki, bu yardımın da cəmi üçdə biri ünvana çatmışdı və hətta onda da biri digərinə sadə dildə desək, atmışdı. Bu haqda da lazım olarsa, daha detallı gələcəkdə... Bəli, bütün bu zəncir Rusiyanın Azərbaycanı illər boyu israrla öz mövqeyində dayandığı Xəzərin bölünməsi məsələsindən çəkindirmək, onu öz xeyrinə həll etmək məqsədi güdürdü. Milli Şura ideyası da rəsmi Bakını təhdid etməyə hesablanmış planın detallarından idi. Digər bloq yazılarımda başqa detallar haqda da ətraflı oxuya bilərsiniz, odur ki, onların üzərində xüsusi dayanmağa ehtiyac duymuram. Bakıya "gəmi ilə gələn" Putin ("xırda detalın" biri də həmin gəminin adının "Dağıstan" olması idi) Xəzər dənizi hövzəsində hərbi-strateji maraqları olan tərəflərə "Xəzərin sahibi Rusiyadır" mesajını verirdi. Gəminin kapitanının azərbaycanlı olması faktı da heç təsadüfi deyildi.
Beləliklə, missiya öz hədəfinə çatmışdı və elə buna görə də artıq emissarın seçkiyə qatılmasına ehtiyac qalmırdı və əslində elə İbrahimbəyovun davranışından da görünən bu idi ki, əvvəldən də planda belə bir bənd olmamışdı. Bütün bu qurumların yaradılması, hərəkətə gətirilməsi Əliyev hakimiyyətinə əlavə təzyiq məqsədi güdürdü, çoxgedişli planın başlıca hədəfi isə Azərbaycanın Xəzərin ona aid hissəsində mövcud olan iqtisadi gücünə, infrastrukturuna müvafiq və onun davamı olan, maraqlarını qoruyan, ölkənin Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin inkişafına yönəlmiş proqrama, müstəqil naviqasiya sisteminin yaradılmasına son qoymaq, Azərbaycanın Xəzərin statusu haqda danışıqlarda maraqlarını peşəkar səviyyədə müdafiə edən və qoruyan kadrları sıradan çıxarmaq idi. Növbəti mərhələdə isə məqsəd Xəzərin əsasən Rusiyanı qane edən statusunu müəyyən etmək idi ki, bu da artıq baş verib. Konkret halda isə, məqsəd seçkiqabağı vəziyyəti gərginləşdirə biləcəyilə təhdidlərlə Azərbaycanı buna məcbur etmək. Bəli, Azərbaycanı, təkcə Əliyev hakimiyyətini yox, çünki Xəzərin statusu ölkə üçün həyati əhəmiyyətli məsələlərdən biri və bəlkə də birincisidir. Hər iki hədəfə çatmaq üçün hakimiyyəti naminə hər cür güzəştə hazır olan İlham Əliyevdən təminat və öhdəlik alan Rusiyanın artıq hər hansı bir quruma ehtiyacı qalmırdı və onlar da qısa zamanda tarıxə qovuşdu. "Milli Şura"dan başqa. Görünür, "Milli Şura"ya girmək bir ayıb, çıxmaq - iki prinsipinə sadiq qalaraq onu saxladılar. Amma prinsipcə adın nə fərqi var ki, əsas mahiyyətdir!? Təbii ki, bütün bu planda yuxarıda göstərdiyim qurumlar və şəxslər Rusiyanın Əliyev hakimiyyətinə yeganə təzyiq vasitəsi deyildi, çünki məhz Putinin "Bakıya gəmi səfərinin"ardınca Azərbaycan Respublikası Hərbi-dəniz Qüvvələrinin baş komandanı, ölkənin yeganə admiralı Şahin Sultanov başda olmaqla, Xəzərdə Azərbaycanın iqtisadi və təhlükəsizlik maraqlarını həyata keçirməyə cəlb olunmuş peşəkar komandanın əksər üzvlərinə saxta cinayət işləri açıldı və ardınca da onlar həbs olundu. Qondarma itihamlar əsasında həyata keçirilən həbsləri Rusiyanın əlaltısı olan Xanlar Vəliyevin başçılıq etdiyi Hərbi Prokurorluq reallaşdırmışdı, bütün bu, ağır dövlətin cinayətin arxasında isə daha 3 Rusiya əlaltısı - generallar Vahid Əliyev (Azərbaycan prezidentinin o zamankı köməkçisi), Nəcməddin Sadıkov (Müdafiə nazirinin birinci müavini, Baş Qərərgah rəisi) və vaxtilə Vahid Əliyevin təqdimatı və dəstəyilə bu posta təyin olunmuş Müdafiə naziri Zakir Həsənov dayanırdı. Şübhəsiz ki, İlham Əliyevin birbaşa xeyir-duası ilə. Onun üçün kimin tutulması, kimin vurulması, kimin hətta öldürülməsi artıq önəmli deyildi, əsas məsələ həll olunmuşdu - Rusiya onun hakimiyyətinə toxunmayacaqdı. Bu yerdə bir haşiyə də çıxım ki, sonrakı mərhələdə (Azərbaycan Orudusunun 2016-cı ilin aprelində keçirdiyi əməliyyatdan sonra) Zakir Həsənov, Xanlar Vəliyev və Nəcməddin Sadıkov üçlüyü Azərbaycan dövlətinə qarşı daha bir miqyaslı xəyanətə imza atacaqlar. Söhbət Tərtər qarnizonunun 200-dən yuxarı hərbçisini erməni kəşfiyyatına işləmək saxta ittihamı ilə həbslərə, təzyiqlərə, işgəncələrə məruz qoymaq və 14 nəfərini qətlə yetirməkdən gedir. Bu haqda "Əsrin cinayətini törədənlər niyə cızasız qalmaqdadır?" adlı 2 yazımda ətraflı oxuya bilərsiniz.
Beləliklə, gördüyümüz kimi, Azərbaycan müxalifətinin və vətəndaş cəmiyyətinin bir çox nümayəndələri (ümid edirəm, Rusiyanın pərdəarxası planları və bölgədə baş verənlər haqda məlumatsız olduqlarından) faktiki olaraq anti-Azərbaycan missiyanın fəal iştirakçısına çevriliblər.
Qaldı İbrahimbəyova, o, qayıtdı öz "status quo"suna, 6-illik fasilədən sonra yenidən Bakıda və yenidən iliyinə qədər xalqa yad olan öz doğma əhatəsinə qovuşmaq şansı qazandı. Amma necə ki, bu da yeni bir missiyanın başlanğıcı olmaya. Müdriklərimiz demiş: "ilan vuran ala çatıdan qorxar". Müdriklərimiz bunu da deyib ki, öyrənmişə "tövbə" yoxdur. Qaldı onun Bakıya hakimiyyətlə anlaşıb gəlməsinə yoxsa Moskvadan göndərilməsinə, bu, bir o qədər də əhəmiyyəli deyil, çünki indi Rusiya artıq Azərbaycanın hər qarışında təmsil olunub. Amma onun səfərilə bağlı bir detalı da görməmək mümkün deyildi: 2013-cü ildə missioner-kinorejissoru Azərbaycan xalqına xüsusi cənfəşanlıqla sırıyanlar onun bu dəfəki səfərinin üzərindən sükutla keçməyə üstünlük verdilər. Niyə? Bəlkə utandıqlarından? Xeyr, tanıdığım qədər, onlardan bir çoxunun utanmaq kimi zərərli bir vərdişi yoxdur. Bəlkə aldadıldıqlarını (və həm də aldatdıqlarını) etiraf eləmək istəmədilər? Bu daha inandırıcı görünür. Olsun, onsuz da nə etiraflar, nə də üzrhaqlıqlar artıq heç nəyi dəyişməyəcək. Artıq gecdir, psevdopritça bitib.
Amma bir sual qalmaqdadır: 80 yaşlı kinorejissoru bugünkü aktivliyə, dünən kəskin sözlərlə tənqid etdiyi Azərbaycan hakimiyyətinə və onun başçısı İlham Əliyevə reveranslara sövq edən nədir? Güman etmək olar ki, bunu da yaxın zamanlarda görə və ya eşidə biləcəyik.
P.S.: Psevdopritça demiş, deyəsən, Rembrandtın məşhur panosu ilə bağlı bir az ağ elədim axı.
Sovet multiplikatorları Aleksandr Kurlyandskinin və Valentin Karavayevin gözəl bir cizgi filmi vardı - "Yolunu azmış tutuquşunun dönüşü". Başina topladığı boz sərçələrə, qarğalara heç vaxt üzünü görmədiyi və öz təxəyyülünün məhsulu olan "Taiti" haqda cəfəngiyyatlar danışan həmin o, "Keşa" adlı tutuquşu yadınızdadır?
👍
ReplyDelete