Ədəbi vandalizm

Əslində, yazıçıların, bəstəkarların, memarların və digər yaradıcı insanların ictimai mövqeyinə çox nadir hallarda diqqət yetirirəm, çünki mənə görə onların işi tarixdə və yaddaşlarda öz əsərlərilə iz buraxmaq, millətin bir neçə nəslinin maariflənməsinə xidmət etməkdir. Amma hərdən elə hadisələr baş verir ki, susmağın özü həmin maarifləndirməyə qarşı olur, formalaşmaqda olan gənc nəsillərin bir növ çaşqınlığına şərait yaradır. Gənc nəsil demişkən, bu gün gənc azərbaycanlılar daha çox Avropa, Rusiya və Türkiyə yazarlarını mütaliə edir, yerlilərdən isə daha çox gənc yazarları izləyir. Bu da təbiidir, çünki problemlər və ümidsizlik içində boğulan gənclik ədəbiyyatda, sənətdə öz çabalarına dəstək, onların haraylarına həmrəylik, problemlərinə üsyan görmək istəyir. Bu - gənclikdir və o, həmişə belə olub, belə də olacaq. Amma həmin gənclik müasir Azərbaycan ədəbiyyatında, sənətində öz səsinə səs görmək əvəzinə onların haqqını yeyənlərə mədhiyyələrlə, təriflərlə üzləşəndə təbii ki, diksinir, iyrənir və belə ədəbiyyata da, onun yaradıcılarına da arxa çevirir. Bəla bununla da bitmir. Gənclik özünə məxsus olan, daha doğrusu, məxsus olmalı olan hər şeydən və ən əsası da ölkəsindən, mədəniyyətindən, xalqından üz döndərir. Bəli, bu, bizim hal-hazırda müşahidə etdiyimiz vəziyyətdir və həmin vəziyyətə görə də yaşlı nəslin nümayəndələri olaraq hamımız məsuliyyət daşıyırıq. Bugünkü dövlətə ümidsizliyin, gələcəyə inamsızlığın səbəbkarı mənim yaşda və məndə bir qədər yaşlı, bir qədər də gənc nəslin nümayəndələri olmaqla hamımızıq. Bu mənada bizim hamımız gələcək nəsillərə borclu qalmışıq və bir çoxumuz da həmin borc belimizdə bu dünyadan köç edəcəyik. Ona görə borclu qalmışıq ki, bizim gənclik illərimizdə başqa ədəbiyyat, başqa sənət vardı, bizimsə özümüzdən sonrakı nəsillərə eyni dəyərləri ötürmək kimi borcumuz. Amma bu borcun daha ağır hissəsi dediyim kimi, yaradıcı insanların üzərindədir. Məsələn, mən gənc olanda yazıçı Anarın əsərlərini oxuyurdum və etiraf edim ki, Anar mənim ən sevimli yazıçılarımdan idi. Amma gənc nəsil bunu edə bilməz, çünki Anar indi "Dədə Qorqud" əvəzinə dövlət rəhbərinə mədhiyyə, "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" əvəzinə isə icra başçısının müavininə dəstək məktubu yazır, onun rəhbəri olduğu Azərbaycan Yazıçılar Birliyi isə bütövlükdə antixalq və hətta antiədəbiyyat mahiyyətli bir quruma çevrilib. Başqa sözlərlə, bu qurumun rəhbərləri mediadakı çıxışları, cəmiyyəti narahat edən məsələlərə bağlı açıqlamaları (həm də susmaları), ölkənin problemləri ilə bağlı münasibətlərilə ədəbiyyatda mürtəce bir cərəyanın təmsilçilərinə çevriliblər. Kimliyindən və əməlindən asılı olmayaraq, kimsənin ünvanına ağır sözlər işlədilməsini heç zaman alqışlamamışam, amma eyni zamanda, hər bir əməlin də öz adı var. Belələrinin əməlinin adı da ədəbi vandalizmdir, çünki onların yazıçı, yaradıcı olaraq cəmiyyətə təqdim etdikləri mövqe, daha doğrusu, mövqesizlik həmin cəmiyyətin üzərində dayandığı dəyərlər sistemini sarsıdır, təhqir edir və son nəticədə dağıdır. Bunun da adı vandalizmdir. Yoxsa yazıçı Anar Səbail RİH başçısının birinci müavini Xalidə Bayramovanın müdafiəsinə niyə qalxsın ki? Daha dəqiq desək, cinayət törətməkdə şübhəli bilinən və bu səbəbdən də barəsində cinayət işi başladılmış həmin o xanımın. Özü də o Xalidə Bayramovanın ki, haqqında qaldırılmış cinayət işi azyaşlı günahsız körpənin intiharı ilə bağlıdır. "Dədə Qorqud"dan Xalidə Bayramova səviyyəsinə enmək məgər ədəbi vandalizm deyilmi?
Əlbəttə, indi yaşlı nəslin nümayəndələri məni qınayacaqlar ki, məgər 1989-cu ildə millət Qarabağ deyib hayqıranda Anarın Azərbaycanın kommunist rəhbəri Ə. Vəzirovdan mənzil istəməsini xatırlamırammı? Xatırlayıram əlbəttə, ata və oğul əliyevlərdən əldə etdiklərini də yaxşı xatırlayıram, ölkədə baş verən qanunsuzluqlara susaraq, ondan münasibət istəyən mediaya qəzəblənməsini də xatırlayıram, amma yenə də içimdə bir ümid qığılcımı vardı ki, bəlkə hələ hər şey dəyişəcək. Dəyişdi də, amma miqyas dəyişdi: əvvəl Heydər Əliyevə, İlham Əliyevə mədhiyyə deyən ağsaqqal yazıçı bu kəlmələri yazacaq qədər kiçildi: "Şübhəsiz obyektiv istintaq bu faciədə kimin nə dərəcədə təqsirkar olduğunu aşkarlayacaq, amma hələ istintaq tamamlanmamış kimisə «niyə ora gəldi, nə üçün gəldi, saat neçədə, hansı dəqiqədə hadisəyə müdaxilə etdi» üstündə suçlamaq, məncə, ədalətsizlikdir. Konkret olaraq yaxşı tanıdığım Xalidə xanım Bayramovaya qarşı yönəlmiş ittihamları nəzərdə tuturam. Yazıçılar Birliyi Səbail rayonun ərazisində yerləşir və bu rayonun İcra başçısının birinci müavini Xalidə xanım uzun illər boyu təşkilatımıza xeyirxah münasibət bəsləyir, tədbirlərimizdə iştirak edir, yazıçıların ona aid olan bütün məsələlərini həll etməkçün əlindən gələni əsirgəmir. Əsas vəzifəsindən başqa yeniyetmələr və uşaqlarla iş üzrə rayon komissiyasının sədri kimi, Xalidə xanımın bu məsələyə necə sədaqətlə və məsuliyyətlə yanaşmasını bilirəm."  Özü də nə qədər kiçilmək lazımdır ki, "xeyirxah" münasibətinə görə hansısa İH başçısı müavininin müdafiəsinə qalxasan, amma həyatında bir dəfə də olsun nə siyasi məhbuslara, nə Vətən Müharibəsi əlillərinə, nə də sadəcə adi azərbaycanlılara qarşı törədilən haqsızlıqlara bircə dəfə də səsini çıxarmayasan. Mənəvi çərçivələri, cəmiyyət qarşısında məsuliyyət hissini nə qədər silməlisən, itirməlisən ki, körpə bir qızcığazın intihar etməsinə bütün ölkənin kükrədiyi vaxt susub, sonra onun ölüm ayağında olduğu vəziyyətində hansısa motivlərlə məktəb direktorunun müdafiəsinə çəkiliş aparan, fakt toplayan xanım adına ləkə olan bir məxluqu müdafiə edəsən?
Bir də bir incə məqam var. Anar yaşda olanda istənilən insanı adətən tarixdə, yaddaşlarda necə qalacağı narahat edir və bu mənada onun özündən əvvəlki nəsil bir sıra yazıçıların, şairlərin, sənətkarların acınacaqlı aqibəti haqda çox ətraflı məlumatı olmalıdır. Bu gün haqlı olaraq unudulmuş, xatırlandıqda isə yalnız lənətlənən həmin satqın, xain, donosbaz yazarlar haqda kimin də olmasa, Anarın məlumatı yetərincədir...
Amma hətta bu halda da ədalət naminə onu da etiraf edək ki, onlar bəşəriyyət tarixinin ən qanlı, ən qəddar rejimlərindən olmuş Stalin diktaturası qarşısında əyilib, sınıb satqına çevrilmişdilər. Daha İHB-nın müavininə dəstək məktubu yazacaq qədər enməmişdilər.

P.S.: Yadınızdadırsa, Elinanın ölüm ayağında olduğu vaxt onu soyuqqanlı şəkildə sorğulayaraq telefona çəkən və sonra da həmin videonu yayan qadının məhz Xalidə Bayramova olmasını müğənni Röya açıqlamışdı. Ona görə də desəm ki, bu gün azərbaycanlılar müğənni Röyanı yazıçı Anardan daha yaxşı tanıyır və ona daha çox hörmət edir, yəqin ki, yanılmaram. Bu da təbiidir, çünki özünə münasibəti hər kəs öz əməli ilə qazanır.